Gemeente Kerkrade breidt integrale aanpak laaggeletterdheid uit met vernieuwde samenwerking

In Kerkrade is de aanpak van laaggeletterdheid de afgelopen tijd verder geprofessionaliseerd. Onder leiding van Patricia (beleidsambtenaar basisvaardigheden) heeft de gemeente het onderwerp vanuit de jeugdhulp verbreed naar een structurele verantwoordelijkheid voor alle leeftijden. De verandering vloeit voort uit het Maatwerktraject integrale aanpak laaggeletterdheid, waarbij Kerkrade zich op het juiste moment aansloot.

Belangrijk was dat vooraf een inventarisatie werd gemaakt van de gemeentelijke kaart en het sociaal netwerk binnen de stad. Door in één keer het sociale veld in beeld te brengen — van gemeenteraad tot wijkpartners — kon Patricia snel weten waar de kansen en knelpunten lagen. Vervolgens richtte zij zich op bewustwording binnen de organisatie. Ze werkte samen met ervaringsdeskundigen, omdat hun verhalen volgens haar meer effect hebben dan louter theoretische presentaties. Tijdens de bespreking van het Regioplan Basisvaardigheden Zuid-Limburg haakte een ervaringsdeskundige in op de presentatie van cijfers, waardoor de impact voelbaar werd binnen de gemeenteraad.

Drie speerpunten
Patricia koos voor drie speerpunten in haar aanpak: participatie, welzijn en interne communicatie. In de participatiedomeinen werd niet alleen geluisterd naar uitvoerende medewerkers en leidinggevenden, maar ook nadrukkelijk aandacht besteed aan de manier waarop lage basisvaardigheden werk, werkloosheid en maatschappelijke uitsluiting beïnvloeden. Er werden concrete doelen geformuleerd: meer bewustwording, training van consulenten, screening van basisvaardigheden in gemeentelijke processen en het vereenvoudigen van brieven en formulieren. Medewerkers volgden trainingen waarin ervaringsdeskundigen de theorie verbond aan de praktijk.

Binnen welzijnsorganisaties is een speciale functionaris aangesteld om in de wijk aandacht te vragen voor laaggeletterdheid. Vrijwilligers in ruilwinkels, repairshops en bewonersplatformen worden getraind om signalen op te vangen en inwoners te begeleiden naar het Taalhuis of de bibliotheek. Het idee is dat veel mensen het moeilijk vinden om zelf de stap te zetten. Door samen op te trekken en naar hen toe te gaan, wordt de drempel verlaagd.

In de eigen gemeentelijke communicatie werd doorgepakt op begrijpelijke taal. Een nieuw opgestelde subsidieverordening voor vrijwilligersorganisaties werd in eenvoudige, heldere woorden geformuleerd. De positieve reactie van de gemeenteraad sterkte het vertrouwen dat begrijpelijke taal professioneel is, niet kinderachtig. Er ligt een ambitie om binnen twee jaar alle gemeentelijke documenten begrijpelijk te herschrijven.

Eerste resultaten
De eerste resultaten zijn zichtbaar: tijdens de Week van Lezen en Schrijven in september 2025 organiseerde Kerkrade voor het eerst een integraal programma, met scholen, kinderopvang, bibliotheek, welzijnsinstellingen en zelfs voetbalclub Roda JC. Een voorleesmarathon trok meer vrijwilligers dan er plaatsen waren, wat aangeeft dat de aandacht voor taal leeft.

Patricia waarschuwt dat durf en doorzettingsvermogen essentieel zijn. “Het Maatwerktraject gaf structuur, maar de echte uitdaging is volhouden,” zegt ze. “Soms moet je vertragen of mee bewegen met wat mogelijk is. Maar zolang je het onderwerp op de agenda houdt, boek je vooruitgang. In het begin dachten mensen: daar héb je haar weer. Nu komen mensen zelf naar me toe met ideeën en tips.”

Literariteit
In dit regionale spanningsveld tussen praktijk, beleid en publieke bewustwording past het nieuwe tv-programma Literariteit van RTV Parkstad perfect. Literariteit belicht op creatieve wijze de veelzijdigheid van taal en de uitdagingen van laaggeletterdheid binnen de regio. Het programma, gepresenteerd door Kim Brouns, combineert gesprekken met taalexperts, ervaringsdeskundigen en lokale vertegenwoordigers om taal niet als vanzelfsprekend te presenteren, maar als een verbindende kracht in de samenleving.

Met de sterke maatschappelijke opgave van laaggeletterdheid in Parkstad streven gemeente, instellingen en media ernaar een voorbeeldrol te vervullen voor andere regio’s in Nederland. Het is een ambitie waarin handelen, bewustzijn en communicatie hand in hand gaan.