De Stichting Ouwe Leem is gestart met een bijzondere inzamelactie om het rijke carnavalsverleden van Heerlen te bewaren. Onder de naam “D’r Heëlesje Vasteloavend, va Doe bis Noe” roept de stichting inwoners op om oude carnavalsvoorwerpen, foto’s en verhalen te delen. De actie vormt het begin van wat uiteindelijk moet uitgroeien tot een Heëlesj Vasteloavesmuseum – een eerbetoon aan het unieke carnavalserfgoed van de stad.
De aanleiding voor het initiatief kwam voort uit het jubileum van de stadscarnavalsvereniging De Winkbülle, die vorig seizoen haar 7x11-jarig bestaan vierde. In het jubileumboek lag de nadruk op de laatste elf jaar, maar de oudere geschiedenis bleef grotendeels onbelicht. “Een gemiste kans,” zegt Marcel Put namens de initiatiefgroep. “De oudste geschiedenis van de Heerlense Vasteloavend wordt bedreigd, want steeds minder mensen kunnen er nog over vertellen. Met hen dreigt ook veel erfgoed verloren te gaan.”
Volgens Put verdient de Heerlense carnaval een eigen plek in de Limburgse geschiedenis. “Doordat straatcarnaval in de Mijnstreek lange tijd verboden was, begon Heerlen relatief laat. Maar juist dat zorgde voor veel creativiteit. Denk aan de heropleving van de Blauw Sjuut, de iconische schlagers en de enorme optocht – al jarenlang de grootste van Nederland.”
Ook de diverse samenstelling van de bevolking speelt een rol. “Het grote aandeel niet-Limburgers zorgt voor een inclusieve vasteloavend. Mensen uit alle windstreken vieren samen feest – dat is typisch Heëlesj.”
De reacties op het project zijn volgens de initiatiefgroep “uiterst positief”. Inmiddels zijn de eerste verhalen en bijzondere objecten al binnengebracht. Zo vertelde een vrouw over haar vader, een van de oprichters van De Winkbülle, en doneerde zij waardevolle herinneringen. Andere bijzondere stukken zijn onder meer een prinsenmuts en houten scepter uit 1949 en het carnavalsjasje van Leo Put, dat nog altijd met carnaval wordt gedragen door zijn zoon.
“Het is hartverwarmend hoeveel mensen hun verhaal willen delen,” aldus Put. “Elk voorwerp heeft betekenis, van oude foto’s tot platenhoezen en onderscheidingen. Zo houden we samen ons verleden levend.”
De betrokkenheid van de Heerlense gemeenschap is volgens Put cruciaal. “Zonder de mensen van Heerlen heeft dit initiatief weinig kans van slagen. We willen een museum dat van iedereen is, maar ook voor iedereen – van carnavalsvierders tot stille genieters.” Het museum moet niet alleen het feest zelf laten zien, maar ook de betekenis ervan. “Carnaval brengt mensen samen, het is een sociaal-cultureel bindmiddel. Het stimuleert creativiteit, zorgt voor saamhorigheid en helpt onze taal en tradities te behouden. Dat mag niet verloren gaan.”
Voorlopig krijgt het project de vorm van een digitaal museum, met foto’s, verhalen en videobeelden. Daarnaast is het plan om jaarlijks een pop-up expositie te organiseren, waar mensen objecten in het echt kunnen bekijken en nieuwe verhalen kunnen delen. Uiteindelijk hoopt de stichting op een vaste locatie.
“Het zou prachtig zijn als we straks zowel digitaal als fysiek ons carnavalsverleden kunnen tonen,” zegt Put. “Musea horen niet alleen in gebouwen te bestaan, maar ook online.”
Tot slot benadrukt Put het belang van het initiatief in een bredere context: “We hebben gezien hoe delen van ons mijnverleden zijn verdwenen. Dat mag ons met carnaval niet opnieuw overkomen. Daarom zeggen we bij Stichting Ouwe Leem: ‘Blieëf grave!’ – blijf graven naar wat ons verbindt.”
