Te midden van de moderne bebouwing van Schaesberg in Landgraaf, verrijst al eeuwen een imposant kerkgebouw dat zijn wortels heeft in de zeventiende eeuw. Jarenlang werd de kerk aan het zicht onttrokken door winkels en het voormalig postkantoor. De gemeente besloot tot de sloop van de panden op Hoofdstraat 28 en 30. “We kunnen dit gebied opnieuw inrichten en in het nieuwe ontwerp combineert we groen met extra parkeerplaatsen. Dit verbetert de uitstraling en parkeersituatie, zorgt voor een koelere zone en een gezonder leefklimaat. Ook wordt de kerk beter zichtbaar vanaf de straat”. Aldus de gemeente.
Foto: Luc van Haren
Jubileum
De Sint-Petrus en Pauluskerk viert dit jaar haar 325-jarig bestaan - een mijlpaal die uitnodigt tot reflectie op haar rijke geschiedenis en betekenis voor de lokale gemeenschap. Het jubileumjaar biedt gelegenheid om stil te staan bij drie en een kwart eeuw kerkelijke geschiedenis in Schaesberg. Van de adellijke stichters uit de 17de eeuw tot de hedendaagse gelovige gemeenschap, de Petrus en Pauluskerk vormt een ononderbroken schakel tussen verleden en heden. De kerk staat misschien wel symbool voor de continuïteit van het religieuze leven in de Limburgse gemeenschap, waarbij historische tradities en moderne geloofsbeleving samenkomen in een gebouw dat zowel architectuurhistorisch als spiritueel van grote waarde is.
In het weekend van 13 en 14 september 2025 (Landelijke Monumentendagen) wordt het 325-jarig jubileum van de parochie op feestelijke wijze gevierd met een bijzondere Open Dag en lezing op zaterdag en een Plechtige Eucharistieviering op zondag die wordt opgeluisterd door een, voor de gelegenheid samengesteld, groot koor en een strijkorkest die de Missa brevis in G (KV 140) van Mozart zullen uitvoeren. Daarna is er een feestelijke nazit met orkest in de feesttent op het vernieuwde Kerkplein
Voor bezoekers biedt de kerk een unieke kijk op de lokale geschiedenis, waar adellijke patronage, religieuze devotie en gemeenschapsleven door de eeuwen heen zijn verweven tot een verhaal dat ook na 325 jaar nog altijd wordt voortgeschreven.
Adellijke oorsprong
Het verhaal van de Petrus en Pauluskerk begint in 1648, toen Johan Frederik van Schaesberg opdracht gaf tot de bouw van wat nu het huidige schip van de kerk vormt. Deze adellijke familie, waarvan de naam nog altijd verbonden is met Landgraaf, speelde een cruciale rol in de totstandkoming van het religieuze hart van Schaesberg.
Het duurde tot 1699 voordat het eenbeukige kerkje werd voltooid onder leiding van Frederik Sigismund Theodor, de kleinzoon van Johan Frederik. Dit jaar markeert de officiële voltooiing van de oorspronkelijke kerk.
Architectuurhistorisch erfgoed
De kerk, strategisch gelegen bij het Kerkplein en de Hoofdstraat met aan de westzijde het historische kerkhof, is gewijd aan de heilige apostelen Petrus en Paulus. De oorspronkelijke opzet van het gebouw is grotendeels bewaard gebleven, al onderging de kerk in 1914 een significante uitbreiding.
Deze modernisering, uitgevoerd naar het ontwerp van architect Jan Stuyt, voegde het huidige koor en dwarspand toe aan het historische bouwwerk. Hierbij werd het oude priesterkoor afgebroken - een ingrijpende verandering die de kerk haar hedendaagse vorm gaf.
Foto: Luc van Haren
Verborgen schatten
De kerk herbergt meerdere kunsthistorische schatten die getuigen van haar lange geschiedenis. Tot de inventaris behoren een doopvont uit het einde van de 17de eeuw, acht historische schilderijen en vier paar gegoten koperen kandelaars uit diezelfde periode. Een door het atelier Cuypers vervaardigde altaar vormt het liturgische middelpunt van de kerk.
Bijzonder zijn de rozetten in de sluitstenen van de kruisribgewelven, die het wapen van de familie Van Schaesberg dragen met daaromheen de namen van verschillende heren van Schaesberg. Deze decoraties kwamen in 1914 tevoorschijn van onder een laag witkalk - aangebracht tijdens de Franse Tijd toen de bezetter in 1795 elke herinnering aan de adel verbood.
Onder de kerk bevinden zich grafkelders met historisch belangrijke graven. Een van de kisten bevat de resten van graaf Frederik Sigismond Theodoor van Schaesberg, geboren in 1660 en overleden in 1733. Hij voltooide de kerk en was de laatste adellijke bewoner van Kasteel Schaesberg. In de tweede kist rust Graaf Joseph Frans Antoon Arnold van Schaesberg, geboren in 1739 en overleden in 1812. Hij was Ridder van de Duitse Orde en sleet zijn laatste levensjaren in Commanderij Blatzheim in Duitsland.
Foto: Luc van Haren
Tijdens een bezoek in 1982 gaf Graaf Heino van Schaesberg-Tannheim nog een geschenk aan de parochie en stond de kerk het gebruik van de familiegrafkelders onder de kerk toe. Een teken van de voortdurende verbondenheid. De kerk geniet nu erkenning als rijksmonument vanwege haar historische en architecturale waarde. De classificatie omvat niet alleen het kerkgebouw zelf, maar ook elementen van het kerkhof, waaronder een hardstenen kruis met Calvarie, tien stenen grafkruisen uit de periode 1710-1811, en fragmenten van beeldhouwwerken.
Het orgel, een eenklaviers instrument met aangehangen pedaal uit circa 1860, werd gemaakt door de gebroeders Muller uit Reifferscheidt in Duitsland en vormt een waardevol onderdeel van het kerkelijke erfgoed.
Levende gemeenschap
Vandaag de dag functioneert de Petrus en Pauluskerk als onderdeel van de Parochiefederatie Schaesberg, Nieuwenhagen en Nieuwenhagerheide. De kerk blijft een actief centrum van religieus leven, waar traditionele vieringen zoals de jaarlijkse Koempelmis plaatsvinden - een herdenking van de overleden mijnwerkers.
