Uit recente cijfers blijkt dat het percentage arbeidsongeschikten in Nederland sterk varieert per gemeente. In sommige regio’s ligt het aandeel mensen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering ruim drie keer zo hoog als in andere delen van het land. Dat blijkt uit een analyse van AOVzzp.nl op basis van gegevens van het Centrum Volksgezondheid, Zorg en Maatschappij van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM).
Gemiddeld heeft ongeveer 7 procent van de Nederlandse bevolking tussen de 15 en 65 jaar een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Bij mannen ligt dit percentage op 6,5 procent, terwijl bij vrouwen 7,5 procent van de beroepsbevolking een uitkering ontvangt.
De regionale verschillen zijn echter aanzienlijk. In gemeenten als Brunssum, Kerkrade en Heerlen is circa 14,9 procent van de inwoners arbeidsongeschikt. Daartegenover staan gemeenten zoals Staphorst, Lansingerland en Midden-Delfland, waar dit percentage rond de 4 procent ligt. Het verschil tussen de hoogste en laagste percentages bedraagt daarmee meer dan 300 procent.
De tien gemeenten met het hoogste percentage arbeidsongeschikten zijn vooral te vinden in Zuid-Limburg en het noorden van het land. De top drie bestaat uit Brunssum, Kerkrade en Heerlen, waar bijna 15 procent van de beroepsbevolking een arbeidsongeschiktheidsuitkering ontvangt. Ook gemeenten als Landgraaf, Pekela en Stadskanaal kennen relatief hoge cijfers.
De gemeenten met de laagste percentages arbeidsongeschikten bevinden zich voornamelijk in het westen van het land. In Staphorst is slechts 4 procent van de beroepsbevolking arbeidsongeschikt. Ook in onder meer Lansingerland, Wassenaar en Amstelveen liggen de percentages onder de 4,5 procent.
Hoewel de analyse geen causale verbanden legt, wijzen de gegevens op een aantal waarschijnlijke verklaringen voor de regionale verschillen. Gemeenten met hogere percentages arbeidsongeschikten scoren doorgaans lager op gezondheid, inkomen, opleidingsniveau en arbeidsparticipatie.
Volgens AOV-expert Bart Koenraadt speelt in Zuid-Limburg de historische mijnbouw een belangrijke rol. “De regio was decennialang afhankelijk van zware, fysieke arbeid in de mijnen. De sluiting van de mijnen leidde tot langdurige werkloosheid, gezondheidsproblemen en economische achterstand,” aldus Koenraadt.
Ook andere gemeenten in de top 10, zoals Pekela en Stadskanaal, kampen met sociaaleconomische uitdagingen. Pekela behoort tot de armste gemeenten van Nederland, terwijl Stadskanaal een relatief vergrijsde bevolking kent.
In de gemeenten met een laag percentage arbeidsongeschikten is meestal sprake van een combinatie van gunstige factoren. Een jongere bevolking, betere algehele gezondheid, hoger opleidingsniveau, hogere inkomens en bredere toegang tot werk en zorg dragen bij aan een lagere uitkeringsafhankelijkheid.
